مراسم تجلیل از نیم قرن فعالیت هنری و پژوهی دكتر حبيبالله آيتاللهي، هنرمند، پژوهشگر و استاد پيشكسوت هنر در فرهنگستان هنر برگزار شد.
به گزارش روابط عمومي فرهنگستان هنر، مراسم بزرگداشت دكتر حبيبالله آيتاللهي با حضور علي معلم دامغاني، رئيس فرهنگستان هنر، آيدين آغداشلو، حبيبالله صادقي، محمدعلي رجبي، دكتر علياصغر شيرازي، رئيس دانشكده هنر شاهد، قائممقام معاون هنري ارشاد، معاون بنياد ايرانشناسي، جهانگير الماسي، عضو پيوسته فرهنگستان هنر و هنرمنداني چون كاظم چليپا، جلالالدين سلطانكاشفي، مرتضي حيدري، مرتضي اسدي و محمدابراهيم جعفري عصر روز هشتم ديماه در سالن ايران فرهنگستان هنر برگزار شد.
در اين مراسم سه كتاب از كتابهاي استاد آيتاللهي با عنوان «كشكول هنر»، «ناباورهاي باورشده» و «تاريخ انتقادي هنر معاصر غرب» كه توسط موسسه متن فرهنگستان هنر به تازگي منتشر شده، رونمايي شد.
علي معلم دامغاني، رئيس فرهنگستان هنر در این مراسم در مدح مقام و منزلت استاد حبيبالله آيتاللهي شعري را كه سروده بود براي حضار قرائت كرد. پس از وي جلال شباهنگي، عضو پيوسته فرهنگستان هنر با بیانی دلپذير درباره سالها همكاري و مراوده خويش با استاد آيتاللهي سخن گفت و افزود: «من از سال 1347 با استاد حبيبالله آيتاللهي در دانشگاه تهران همكار بودم و ايشان را سالها مي شناسم. ايشان انساني به تمام معناست. اهل تشريفات نيست. ساده لباس مي پوشد و ساده زندگي ميكند. از نظر من استاد آيتاللهي يك محقق است و جدا از مسائل هنري از نظر تحقيقات فوقالعاده است. ايشان مطالعات عميقي در زمينههاي هنري دارند. و روش فوق العادهای در تدریس دارند؛ زودتر از همه دانشجويان سر كلاس حاضر ميشدند و ديرتر از همه از كلاس خارج ميشدند.» شباهنگي همچنین خاطراتي را از مصاحبت با آيتاللهي و دوستي وي با مرتضي مميز براي حضار تعريف كرد.
سپس محمدحسين حليمي، عضو هيئت علمي دانشگاه هنر و دوست خانوادگي آيتاللهي درباره پيشينه علمي و مطالعاتي اين استاد پيشكسوت هنر سخن گفت و اذعان داشت: «هنرمندان داراي دو بعد هستند يكي ظاهر فيزيكي است كه همه ما ميبينيم و ديگري وجودي است كه ما نميبينيم بلكه آن را درك ميكنيم. اين بعد دوم مادي نيست. امروز به صورت سمبوليك ميخواهم شما را به ستارگاني تشبيه كنم كه طيفي داريد كه درهم تنيده شدهايد و در بين ستارگان يك ستاره بيش از همه درخشان است و همه ما را تحت تاثير خودش قرار ميدهد كه آن استاد آيتاللهي است و به صورت ستاره پر نور و درخشاني ايشان را احساس ميكنيم.»
اين استاد دانشگاه شكلگيري هويت علمي و معرفتي استاد آيتاللهي را ابتدا از خانواده روحاني و اهل فرهنگ و هنرش از اقليم فارس دانست و در ادامه افزود: «من در طول 40 سال مورد لطف و محبت ايشان بودم و دوست داشتم كه شخصا اداي ادب و احترام كرده و قدرداني كنم. زماني كه من قصد ادامه تحصيل در اروپا را داشتم استاد آيتاللهي مرا راهنمايي كردند و مسير و چشماندازي بر من گشودند كه اين موجب شد تا من در كنار استادان بزرگي علاقه هنري خود را دنبال كنم.» وي در ادامه از مرحوم استاد عليمحمد حيدريان، محمود جواديپور و جواد حميدي به عنوان استادان و پرويز كلانتري، مكتبي و مرحوم مميز از همدورهايهاي استاد آيتاللهي سخن گفت.
بنا بر این گزارش، آيدين آغداشلو سخنران بعدي بود كه درباره حضور خود در اين مراسم گفت: «براي من خيلي مهم بود كه در اينجا حاضر باشم به عنوان تشكر از هنرمند متفكري كه قدر و منزلتش آنچنان كه بايد شناخته نشده است.» در ادامه افزود: «من سال اولي كه به دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه تهران به عنوان دانشجو آمدم، سال آخري بود كه استاد آيتاللهي آنجا بودند و ايشان روي پاياننامه خود كه اثر چرخ و فلك بود كار ميكردند و چون ما تازه آمده بوديم با شگفتي به كار ايشان نگاه ميكرديم. به طوري كه من ميتوانم دوباره اين اثر را بازسازي و يا نقاشي كنم چون ما ميديدم كه چطور استاد آرامآرام و با دقت آكادميك و روحيه معاصرش روي اين اثر كار ميكرد و اين امر موجب شد تا ايشان شاگرد اول دانشكده شوند و بورس بگيرند و به فرانسه بروند. از همانجا نام ايشان در ذهن من حك شد. در طول زمان ما بارها يكديگر را ديديم و در مسير هم قرار ميگرفتيم. من از خلقوخو و متانت ايشان در دوران پر شور جواني خيلي آموختم و هر بار كه با استادم حبيب آيتاللهي ملاقات ميكردم برايم بركتي بود.»
وي به مسائل والاي اخلاقي استاد آيتاللهي اشاره كرد و گفت: «هر بار كه در مسير و معرض استاد آيتاللهي قرار ميگرفتم از خود ميپرسيدم كه چه ويژگياي در استاد است كه مرا مجذوب و شيفته وي كرده؛ طبيعتا آن چيز بايستي باطني و دروني باشد؛ چيزي كه بهآن اعتقاد دارد. آن را جستوجو كردم؛ آنچه در وجود ايشان ديدم و در طول زمان هم خدشهاي به آن وارد نشد بلكه روزبهروز عميقتر و وسيعتر به آن اذعان داشتم؛ ويژگي دوجهانيبودن استاد در عرصه هنر و فرهنگ بود. ايشان همانطور كه به هويت، سنت، معنا و سرزميني كه از آن آمدند وفادار و متعهد بودند، به آن چيزي كه در جهان ميگذرد نيز بياعتنا نبودند.»
آغداشلو در ادامه از ويژگي متعادل بودن ايشان در پايبندي به سنت و همگامبودن با جهان و روحيه معاصربودن وي به خصوص در دوران بعد از انقلاب سخن گفت و ادامه داد: «ما مانند استاد چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامي نمونههاي كمي داريم. زيرا در هر دو دوره هميشه با افراط و تفريطهايي روبهرو بوديم. اين ويژگي به صورت متعادل در وجود استاد آيتاللهي جلوه كرد. استادم حبيب آيتاللهي تلاش داشت جهان را بشناسد در عين حال كه وابستگيهاي خود را هم از ياد نبرد.» وي همچنين به سخنان استادش در دوراني كه ايران در معرض غربزدگي بود، اشاره كرد كه وي مدام از فرهنگ ايران سخن ميگفت و اذعان داشت كه ما هميشه ملتي با فرهنگ بوديم و حرفهاي بسياري براي گفتن داشتيم و داريم .
پس از آغداشلو نوبت به محمدعلي رجبي، عضو هيئت علمي دانشگاه هنر شاهد، رسيد. وي درباره اهميت شاگردي و جايگاه استاد در فرهنگ و ادبيات ايران سخنراني كرد و از كلاس درس زيباييشناسي استاد آيتاللهي در زمان دانشجويي خود و از تاثيرات اين كلاس در كشيدن تابلوي خود سخن گفت. رجبي در پايان سخنان خود از سنتگراياني كه از نوآوري به دورند انتقاد كرد و استاد آيتاللهي را نمونه هنرمند پيشرو در حالي كه پايبند به سنت است خواند و از شاگردي و مصاحبت با ايشان باليد و گفت: «آيتاللهي در كلاس درس از باطن هنرها برايمان ميگفت و اینکه اصل اين هنر معرفت و كمالي نهفته است كه اگر آن را ياد نگيريم چگونه ميتوانيم هنري را خلق كنيم.»
در این برنامه نهادهایی چون فرهنگستان هنر، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامي، بنياد ايرانشناسي و بانك پاسارگاد و دانشگاه هنر با اهدای هدايا و لوح تقدير از استاد آیتاللهی قدرداني كردند. همچنین پيام علي مرادخاني، معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سيدمحمد خامنهاي، رئيس بنياد ايرانشناسي در تقدیر از يك عمر تلاش و پژوهش استاد آیتاللهی در راه هنر و فرهنگ ايران براي حضار قرائت شد.
همچنین شاگردان آيتاللهي كه در حال حاضر خود استادان شاخههای مختلف هنری شدهاند روي سن دستان او را بوسيدند و از او قدرداني كردند. استاد حبيباللهي در پایان مراسم برای لحظاتی کوتاه به پشت تريبون آمد تا سخني بگويد وليكن تشویق حضار، به صورت بغضی راه گلويش را بست تا بيش از سه كلمه «اين همه گفتند...» بر زبان نراند و در حالي كه اشك در چشمانش حلقه زده بود مكثي كرد و تريبون را ترك كرد.
در ادامه اجراي موسيقي توسط برادران باقرزاده انجام گرفت. اين اجرا برگرفته از يكي از تابلوهاي استاد آيتاللهي بود. علي باقرزاده قبل از اجرا روي تابلوي نقاشي آيتاللهي نحوه اجراي موسيقي خود را شرح داد و اينكه چگونه اين اجرا وجوه استاد آيتاللهي را به زبان موسيقي بيان ميكند براي حضار توضيح داد. اجراي وي از دستگاه راستپنجگاه (به عنوان تولد و زايش) آغاز شد، به ماهور (به عنوان نماد زندگي استاد) رسيد، سپس به دستگاه اصفهان (با هويت عرفان) و بعد به ابو عطا (عشق) و در نهايت به دشتي (به عنوان تكامل عشق) رسيد.
محمدعلي رنجبر درباره نياكان استاد آيتاللهي و نسب وي و وقايع تاريخي شيراز سخن گفت و سخنران پاياني، محمدابراهيم جعفري از خاطرات و مراوداتش با حبيبالله آيتاللهي سخن گفت؛ وي اظهاراتش را با شعري كه در وصف استادش سروده بود، پايان داد.
در اين مراسم سايت استاد حبيبالله آيتاللهي كه توسط شيرازيها براي فروش اينترنتي آثار اين پژوهشگر و استاد پيشكسوت هنر به آدرس www.noorehonar.ir راهاندازي شده بود، معرفي شد. پس از پايان مراسم نمايشگاهي از آثار استاد آيتاللهي در موسسه فرهنگي هنري صبا افتتاح شد.
گزارش تصویری مراسم (1) گزارش تصویری مراسم (2)